Unajivuna ama unajivunia? Are you arrogant or proud?

Unajivuna ama unajivunia? Ben je arrogant of trots? Persoonlijksmodel in het Swahili

In zijn onderzoek wilde Hhg Garrashi weten wat Swahili-sprekers in Oost-Afrika onder persoonlijkheid verstaan. Allereerst ging hij na of het in Europa en Amerika populaire Big Five-persoonlijkheidsmodel bruikbaar is in Kenia. Hierin wordt persoonlijkheid gedefinieerd in vijf brede dimensies. Op basis van zijn studie merkte Garreshi dat dit Big Five-model ongeschikt is voor Kenia. In de persoonlijkheidstaal van het Swahili zijn weliswaar zes factoren/dimensie te onderscheiden, maar die vertonen weinig gelijkenis met de westerse Big Five. De implicatie is dat er nog steeds geen universeel bruikbaar persoonlijkheidsmodel is.

Het Big Five-model gaat uit van de dimensies Extraversie, Vriendelijkheid, Consciëntieusheid, Neurotisme/Emotionele stabiliteit, en Intellect/Openheid voor ervaringen. Omdat het niet lukte om het Big Five-model te repliceren in de Keniase Swahili-context, volgde Garrashi een bottom-up-benadering door naar de bronnen te gaan die in de gemeenschap zelf beschikbaar zijn om te begrijpen hoe individuele verschillen het beste kunnen worden beschreven. Dit werd gedaan door het Swahili-woordenboek door te werken en mensen te bevragen via interviews.

Op basis van zelf- en peer-ratings en statistische analyse concludeerde Garrashi zes brede factoren/dimensies die aan de Swahili-persoonlijkheidstaal ten grondslag liggen. Deze zes factoren vertonen echter weinig gelijkenis met de factoren uit het Big Five-model. Ze kregen de namen Wema (Deugdelijkheid), Ubahaluli (Dwaasheid/Onvoorzichtigheid), Uwi (Negatieve Valentie), Kibri (Verwaandheid), Unafiki (Misleiding) en Muamala (Interpersoonlijke Verbondenheid).

Om een meer direct verband te vinden tussen de huidige Swahili-resultaten en het bredere veld van psycho-lexicaal onderzoek, maakt de promovendus een vergelijking tussen een structuur die gebaseerd is op de (grote) deelverzameling in de Swahili-gegevens met alleen zogenaamde “type-nouns”, zelfstandige naamwoorden die typen van mensen aanduiden, en een gecombineerde op type-nouns gebaseerde structuur in het Engels, het Nederlands, en het Pools.

Ook deze analyse leidde niet tot overeenkomstige resultaten. Bovendien geven de resultaten aan dat, terwijl in de gecombineerde drietalige structuur het Big Five-model kon worden geïdentificeerd, de Big Five in het beperkte, op type-zelfstandige gebaseerde Swahili-model alleen beperkt traceerbaar was in bepaalde facetten van het model.

Proefschrift: https://hdl.handle.net/11370/b422113c-3e46-426b-ab7a-2ec1a6180b4c