Haven't you heard? Connecting through news and journalism in everyday life
| Promotie: | dr. J.A.C. (Joëlle) Swart |
| Wanneer: | 28 juni 2018 |
| Aanvang: | 16:15 |
| Promotors: | prof. dr. M.J. (Marcel) Broersma, prof. dr. I. Costera Meijer |
| Copromotor: | dr. C.J. Peters |
| Waar: | Academiegebouw RUG |
| Faculteit: | Letteren |
Ook in veranderend medialandschap nog steeds verbindende rol voor nieuws
Van Facebook tot nieuwsapps: nog nooit was er keus uit zo’n groot nieuwsaanbod. Daardoor ontstaan veel nieuwe routines, van het checkrondje op de smartphone tot het delen van nieuws in WhatsApp-groepen. Zulke veranderende nieuwsgewoonten hebben ook impact op de sociale functie van nieuws. Uit onderzoek van Joëlle Swart blijkt dat nieuws nog steeds van belang is als duidend en verklarend referentiekader, juist in een steeds complexere samenleving. Er is nog steeds sprake van terugkerende patronen en rituelen van nieuwsgebruik, maar deze worden aangepast aan het digitale medialandschap.
De maatschappelijke relevantie van de journalistiek ligt van oudsher voor een deel in het verbinden van de privésfeer van gebruikers met de publieke wereld. Nieuwsberichten bieden gezamenlijk een referentiekader. Nieuws informeert mensen, maar heeft ook een sociaal-maatschappelijke functie. Het heeft van oudsher een groot bereik, waardoor het functioneert als een gemeenschappelijke oriëntatie op de publieke wereld. Daarmee helpt het mensen om deel te nemen aan het openbare leven: het zorgt voor bijvoorbeeld voor gespreksonderwerpen op verjaardagen of bij de koffieautomaat op het werk.
Traditionele media hebben echter in toenemende mate te maken met concurrentie van alternatieve nieuwsbronnen. Als gebruikers zich ook via vrienden en familie op Facebook kunnen oriënteren op wat er buiten hun privésfeer gebeurt, waarom zouden ze dan nog het achtuurjournaal kijken? Joelle Swart onderzocht voor haar promotie wat veranderend nieuwsgebruik betekent voor de verbindende rol van nieuws en journalistiek.
Uit Swarts onderzoek blijkt dat nieuws, juist in een steeds complexere samenleving, van belang blijft als gemeenschappelijk referentiekader. De manier waarop mensen dat referentiekader construeren en ervaren wordt echter beïnvloed door veranderende vormen van nieuwsgebruik en vindt plaats door middel van een grotere diversiteit aan praktijken. Het checken van drie tot vijf vaste apps op de smartphone voor nieuws en het vluchtig scrollen door social media feeds zijn voorbeelden van zulke nieuwe, frequente vormen van publieke connectie. Daarentegen worden interactieve functionaliteiten op bijvoorbeeld nieuwssites, zoals de mogelijkheid om online nieuwsberichten te delen of te reageren op nieuws, slechts door een beperkte groep gebruikers benut. Deze activiteiten zijn publiekelijk zichtbaar en herleidbaar naar de gebruiker en worden gezien als riskant en onwenselijk. Liever engageren gebruikers met nieuws in besloten omgevingen, zoals face-to-face of op besloten socialmediaplatformen. Een tweede verandering betreft wat gebruikers definiëren als nieuws. Enerzijds zijn traditionele journalistieke concepten nog steeds van grote invloed. Anderzijds zien gebruikers in hun newsfeeds op social media, op blogs en andere platformen inhoud voorbijkomen die als nieuws wordt aangeduid, maar niet exact aan deze standaarden voldoet, waardoor hun perceptie van ‘nieuws’ verandert. Tot slot gebruikt de huidige nieuwsgebruiker het nieuws vooral vanuit het perspectief van sociaal burgerschap: gebruikers willen mee kunnen praten, zich onderdeel voelen van de samenleving en zichzelf presenteren als iemand die geïnteresseerd is in het welzijn van anderen. Klassieke normen en waarden omtrent het uitoefenen van politiek burgerschap door frequent nieuwsgebruik en democratische participatie zijn hierbij nog maar zelden van belang.
In hoeverre de journalistiek in de toekomst nog steeds een sociaal-verbindende rol zal vervullen is moeilijk te voorspellen, volgens Swart. De journalistiek heeft nog altijd een centrale rol als het gaat om het begrijpen van de wereld. Maar de maatschappelijke legitimiteit van de journalistiek of de economische steun van gebruikers is niet vanzelfsprekend. De publieke relevantie van de journalistiek blijft afhankelijk van in hoeverre deze in staat is gebruikers een bruikbaar referentiekader te geven dat hen in staat stelt betrokken te raken bij publieke leven. Alleen met een gebruikercentrische benadering kan de publieke relevantie van journalistiek daadwerkelijk begrepen worden.
NWO en verschillende mediapartners financierden en werkten mee aan dit onderzoek.