Oratie prof. mr. dr. P.B.C.D.F. (Paul) van Sasse van IJsselt: Heilig geloof in wetgeving. Over geloven en wet(t)en in een democratische rechtsstaat

De vrijheid van godsdienst en levensovertuiging is sterk verankerd in de Nederlandse (Grond)wetgeving. Deze vrijheid wordt regelmatig kritisch bevraagd in de Nederlandse pluriforme samenleving, als gevolg van secularisering, ontzuiling en maatschappelijke gebeurtenissen rond veiligheid, integratie, islam en weerbare democratie. Paul van Sasse van IJsselt toont in zijn oratie aan dat vooral deze gebeurtenissen zich via wetgeving vertalen in een aanhoudende druk op de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging. Dat is kwetsbaar en kan anders in een democratische rechtsstaat.

Van oudsher is de vrijheid van godsdienst, en sinds 1983 ook die van levensovertuiging, stevig verankerd in de Nederlandse (Grond)wetgeving. Deze vrijheid wordt echter regelmatig kritisch bevraagd. Aan de hand van drie typen wetgeving en voorbeelden wordt aangetoond dat concrete veranderingen in wetgeving vooralsnog grotendeels uitblijven, maar er wel een aanhoudende druk bestaat op de individuele en collectieve vrijheid van godsdienst en levensovertuiging en daarmee op religieuze tolerantie.

Die druk is met name het gevolg van wetgeving die de omgang met orthodoxie betreft en beoogt de democratische rechtsstaat te versterken. Dit begrip ondergaat daarbij een opmerkelijke betekenisverschuiving, die tevens leidt tot een kwetsbare veranderende relatie tussen overheid en religieuze organisaties.

Dit roept indringende vragen op vanuit het perspectief van de constitutionele kwaliteit van wetgeving, de realisering van grondrechten als kernelement van de democratische rechtstaat en over onderscheiden verantwoordelijkheden.

Dit dwingt om na te denken over hoe betekenisvol invulling kan worden gegeven aan een pluriforme democratische samenleving waarin religieuze tolerantie een plaats heeft. Van Sasse doet een aanzet voor enkele voorstellen daartoe, zoals desacralisering van de democratische rechtsstaat, invoering van een Wet op overheid en religieuze organisaties en de instelling van een Raad voor godsdienst en levensbeschouwing.

Meer informatie

Oratie: prof. mr. dr. P.B.C.D.F. (Paul) van Sasse van IJsselt

• Titel: Heilig geloof in wetgeving. Over geloven en wet(t)en in een democratische rechtsstaat
• Leeropdracht: Recht en Religie

• Faculteit: Rechtsgeleerdheid

Livestream op 22 september, zie: www.rug.nl/digitale-oratie

Full text open access versie van de oratie:
https://doi.org/10.21827/64b5472b6ee83