Oratie dhr. prof.dr. J.D. Laman: Brein immuunfysiologie: radicaal verfijnd

Immunologie is de leer van het afweersysteem, dat ons beschermt tegen infecties door bacteriën, virussen, schimmels en wormen. Maar als afweerresponsen ongecontroleerd uit het spoor lopen veroorzaken ze ook chronische ziekten zoals diabetes, reuma en multiple sclerose (MS). Ze kunnen zelfs bijdragen aan ernstig overgewicht en hart- en vaatziekten. Bovendien is het afweersysteem essentieel bij het proces van veroudering van het lichaam. De afweer kan namelijk ook aanslaan op lichaamseigen producten, vaak gewenst maar soms te fel en langdurig. Resulterende ontstekingsprocessen leiden tot weefselschade, een soort slijtageslag.

De leeropdracht van prof.dr. Jon Laman is Immuunfysiologie, het vakgebied dat zich richt op het brein en ruggenmerg, tezamen het centraal zenuwstelsel. Daarmee is ook de titel van zijn oratie verklaard: de afweer moet afwisselend en soms tegelijkertijd uiterst verfijnd, maar ook bijzonder radicaal kunnen zijn. Een ziekteverwekker die zenuwcellen doodt, valt niet te tolereren want zenuwcellen worden amper nieuw aangemaakt. Maar andersom moet de afweer zelf ook het zenuwweefsel sparen, en zo overleven sommige virussen langdurig in zenuwweefsel.

Onderzoek van het team van Laman richt zich met name op steuncellen van het brein, tezamen glia genoemd, vooral de microglia die in het brein cruciaal zijn voor de afweer, inclusief de huishoudtaken in het gezonde brein. Gebruik makend van breinweefsel en cellen van patiënten, onder andere met MS of Alzheimer, alsmede van diermodellen, ontrafelen Laman en zijn collega's subtiele processen van bescherming versus beschadiging door immuuncellen. Opwindende recente studies laten zien dat de microglia ook betrokken zijn bij het bijsnoeien van zenuwuitlopers, bij gedrag en cognitie, en mogelijk bij psychiatrische aandoeningen. Zij onderzoeken hoe breinontsteking en de microglia-functie worden gedreven door externe invloeden, zoals infecties en bacteriën uit de gezonde darm. De snelle ontwikkelingen in technieken voor celisolatie en genetica, inclusief bioinformatica, benutten zij om het spectrum aan biologische functies van steuncellen te doorgronden.

Meer informatie

• Oratie: dhr. prof.dr. J.D. Laman
• Titel: Brein immuunfysiologie: radicaal verfijnd
• Leeropdracht: Immuunfysiologie
• Faculteit: Medische wetenschappen