Oratie dhr. prof.dr. F.F.S. van der Tak: Grote telescopen voor kleine golven

Oratie: dhr. prof.dr. F.F.S. van der Tak

Titel: Grote telescopen voor kleine golven

Leeropdracht: Submillimeter-sterrenkunde

Faculteit: Wiskunde en Natuurwetenschappen

Grote telescopen voor kleine golven

Waar komen sterren en planeten vandaan? Zijn wij alleen in het heelal? In zijn oratie zet Floris van der Tak uiteen hoe het betrekkelijk nieuwe vakgebied van de submillimeter-sterrenkunde kan helpen om antwoorden te vinden op deze vragen.

Tussen de sterren van de Melkweg bevinden zich wolken van stof en gas waarin nieuwe sterren ontstaan, maar die ondoorzichtig zijn voor licht zoals dat voor het menselijk oog zichtbaar is. Zowel op aarde als in de ruimte worden daarom steeds grotere telescopen voor submillimeter-straling gebouwd, waarmee sterrenkundigen steeds dieper in deze wolken kunnen kijken. Van der Tak ontrafelt de straling in bijdragen van stof, waaruit de temperatuur en de massa van de wolken wordt bepaald, en van gas, waaruit de dichtheid en de chemische samenstelling blijkt. Bovendien kan uit de signalen de snelheid en de richting van bewegingen binnen de wolk worden bepaald.

‘We doen een beetje zoals verloskundigen, die met behulp van echo’s baby’s al kunnen zien terwijl ze nog in de buik van hun moeder zitten’, stelt Van der Tak. ‘Het doel is in dat geval om te kijken of de baby gezond is, maar bij sterren willen we graag weten waarom in sommige wolken veel meer sterren ontstaan dan in andere, waarom er meestal zon-achtige maar soms ook veel zwaardere sterren ontstaan, en hoe er rondom sterren ook planeten ontstaan.’