Oratie dhr. prof.dr C.A. (Coen) Stegeman: De kanarie in de mijn

Oratie: dhr. prof.dr C.A. (Coen) Stegeman

Titel: De kanarie in de mijn

Leeropdracht: Nefrologie i.h.b. de renale aspecten van systeemziekten

Faculteit: Medische Wetenschappen

De geneeskunde maakt gebruik van verschijnselen en bevindingen om bij patiënten tot een diagnose en inschatting van ernst van de ziekte te komen. Hierbij wordt vooral gekeken naar uitingen die karakteristiek zijn voor een bepaalde aandoening of sterk correleren met de uitkomst. Al eeuwen is bijvoorbeeld de omineuze betekenis van geelzucht, zoete urine, het ophoesten van bloed of verwardheid en verlaagd bewustzijn bekend.

Anno nu is het arsenaal van waar te nemen fenomenen door een grote hoeveelheid extra onderzoek van biochemische maar ook afbeeldende aard, schier eindeloos. Toch zijn veel te registreren of te meten grootheden nog steeds eindproducten van allerlei processen, maar geven ze zelden inzicht in de directe aanleiding, activiteit of het mechanisme van de ziekten.

Zo ook bij auto-immuunsysteemziekten, ziekten waarbij het afweerapparaat door regiefouten zelf de ziekte veroorzaakt. De ontdekking in 1985 van antistoffen in het bloed van patiënten, gericht tegen de eigen witte bloedcellen, heeft bij een bepaalde vorm van auto-immuunziekte, (de kleine vaten vasculitis) geleid tot verbetering in de diagnostiek van deze aandoeningen. Bovendien blijken veranderingen in gehalte van deze autoantistoffen, ANCA genaamd, ook een relatie met ziekteactiviteit te hebben.

Om op individueel niveau beslissingen te kunnen nemen, schieten deze antistoffen echter tekort. Er is behoefte aan betere methoden om de activiteit van het immuunapparaat te kunnen inschatten, en vooral van het deel dat de auto-immuunziekte veroorzaakt. De therapie kan mogelijk hierop worden aangepast, om zo de ernstige schade die deze ziekten teweeg kunnen brengen te voorkomen. Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van monitoring zijn gaande en bieden mogelijk verbetering.