Oscillerende reactie

Oscillerende reacties zijn reacties waarin schommelingen plaatsvinden in de concentraties van reactanten en producten tot er een evenwicht wordt bereikt. In de scheikunde bestaan er bijzonder weinig reacties die 'oscilleren'.

Een voorbeeld van een oscillerende reactie is de 'Briggs-Rauscher reactie', die al in 1973 ontdekt werd. Je kunt deze reactie bekijken in dit filmpje. Het is verreweg de populairste van de oscillerende reacties, omdat hij makkelijk is om uit te voeren, je er weinig voor nodig hebt en hij redelijk veilig is. Bovendien is hij erg makkelijk te volgen, omdat alle stappen van de reactie een bijzondere kleur hebben. Hier is een filmpje te zien van twee scholieren die voor hun profielwerkstuk een oscillerende reactie uitvoerden.

Wat heb je nodig?

Bij deze reactie moet je drie oplossingen maken:

1) 4,3 g KaIO₃ in 99,5 mL demiwater met 0,5 mL H₂SO₄ (95-98%)
2) 1,56 g 1,3-propaandizuur en 0,34 g MnSO₄ met 0,4 g zetmeel (let goed op dat het zetmeel opgelost is) in 100 mL demiwater
3) 40 mL waterstofperoxide (30%) in 60 mL demiwater

En dan?

Het makkelijkste is om kleine hoeveelheden van de oplossingen te gebruiken; meng met de ratio 1:1 oplossing 1 en 2. Terwijl dit goed geroerd wordt, voeg je dezelfde hoeveelheid van de derde oplossing toe. Je mengt bijvoorbeeld 10 mL oplossing 1 met 10 mL oplossing 2. Terwijl je dit goed roert, voeg je 10 mL oplossing 3 toe, waarna de reactie begint.

PAS OP

Bij deze reactie ontstaat dijood. Als de reactie is afgelopen is het belangrijk dat dit geneutraliseerd wordt. Dat kan door natriumthiosulfaat toe te voegen totdat het mengsel kleurloos word.

Mogelijke onderzoeksvragen

• Hoe werkt deze reactie? Zoek eens op internet wat alle verschillende stappen van de zijn.
• Waarom is het handig om zetmeel te gebruiken?
• Wat zijn mogelijke toepassingen van dit soort reacties?
• Kan je zelf een oscillerende reactie verzinnen?

Handige literatuur

• Nieuwe oscillerende chemische reactie
• The oscillatory Briggs-Rauscher reaction. A skeleton mechanism for oscillations, R. M. Noyes and S. D. Furrow, Journal of the American Chemical Society, 1982 104 (1), 45-48

Opmerkingen

Je kunt deze reactie uitvoeren op de Rijksuniversiteit Groningen. Vul daarvoor het Bètasteunpuntformulier in. Ook voor andere vragen kun je het formulier invullen.