Mannen en vrouwen vechten om ideale lengte

In de genen van mannen en vrouwen is een strijd aan de gang om de ideale lengte. RUG-promovendus Gert Stulp laat zien dat dit gevecht leidt tot een verschil in reproductief succes tussen mannen en vrouwen van verschillende lengtes. Zijn onderzoek verschijnt 12 november in het tijdschrift Biology Letters.

‘Ondanks geboorteregulatie en goede medische voorzieningen kunnen we natuurlijke selectie aan het werk zien bij de mens’, vertelt Gert Stulp. Samen met collega’s uit Groningen, Amsterdam en Cambridge (UK) toonde hij aan hoe in het DNA van de mens een intralocus seksueel conflict woedt.

‘Zo’n conflict ontstaat doordat mannen en vrouwen verschillen en daarmee ook aan een verschillende selectiedruk blootstaan’, legt Stulp uit. Voor een hertenbok bijvoorbeeld is een groot gewei nuttig. Maar een hinde heeft daar alleen maar last van. ‘Bij hinden is de groei van een groot gewei uitgeschakeld, dus in dat geval is er geen conflict tussen mannelijke en vrouwelijke dieren. Alleen, sommige eigenschappen die nuttig zijn voor het ene geslacht maar schadelijk voor het andere, zijn niet zomaar aan of uit te zetten.’

Lichaamslengte

Dat is het geval met lichaamslengte bij de mens. Kleine ouders krijgen bijvoorbeeld kleine dochters én zonen. Dat is gunstig voor het voortplantingssucces van de dochters, maar niet van de zonen. ‘Het is bekend dat kleinere vrouwen meer kinderen krijgen dan vrouwen van gemiddelde lengte. Maar bij mannen is dat juist andersom.’ Kleine vrouwen en gemiddelde mannen krijgen de meeste kinderen en geven hun genen dus het meest door.

Vanwege deze verschillende selectiedrukken op menselijke lichaamslengte voor de seksen, kan het zo zijn dat kleinere families meer voorplantingssucces hebben via de vrouwen in de families, terwijl families van gemiddelde lengte juist meer nakomelingen krijgen door de mannen in deze families. In zo’n geval spreek je van een intralocus seksueel conflict: een bepaalde eigenschap (in dit geval korte of gemiddelde lichaamslengte) is voordelig wanneer het tot uiting komt in het ene geslacht, maar nadelig wanneer het tot uiting komt in het andere geslacht.

Conflict

De vraag was of dit conflict bij mensen aantoonbaar is. Stulp onderzocht daarom het aantal kinderen bij broers en zussen in een groot Amerikaans gegevensbestand waarin ruim tienduizend inwoners van Wisconsin, geboren in 1937 of 1938, zijn opgenomen.

‘Het bleek dat we op basis van de lengte van één individu/persoon konden voorspellen of de broer of zus veel of weinig kinderen zou hebben. Als klein individu is de kans groter dat je oom of tante wordt door je zus, terwijl je als individu van gemiddelde lengte juist eerder neefjes en nichtjes hebt via je broer.’ Het seksuele conflict op het gebied van lichaamslengte was dus duidelijk zichtbaar. ‘En wij zijn de eersten die zo’n type genetisch conflict echt aantonen bij de mens.’

Waarom kleine vrouwen meer kinderen krijgen is nog niet duidelijk. ‘Je ziet bij veel diersoorten een afweging tussen groei en voortplanting’, weet Stulp. Kleine vrouwen steken wellicht meer energie in de voortplanting. ‘Hoe vroeger het eerste kind komt, hoe meer kinderen een vrouw doorgaans krijgt. En vrouwen die genetisch geneigd zijn eerder kinderen te krijgen blijken ook genetische aanleg te hebben om kleiner te blijven. Maar wat de oorzaak ook is, evolutionaire processen zijn nog volop in de gang in de moderne maatschappij.’

Gert Stulp promoveert begin 2013 aan de faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen op een onderzoek naar menselijk gedrag in evolutionaire perspectief. Zijn begeleiders zijn evolutionair sociaal psycholoog Bram Buunk en gedragsbioloog Simon Verhulst.

Noot voor de pers

Meer informatie: Gert Stulp: g.stulp@rug.nl, 050-363 6326

Gert Stulp, B. Kuijper, A.P. Buunk, T.V. Pollet en S. Verhulst: Intralocus sexual conflict over human height. Biology Letters, 12 november 2012.

DOI: 10.1098/rsbl.2012.05900