Ben Feringa ontvangt Chemistry for the Future Solvay Prize

Ben Feringa, hoogleraar organische chemie aan de Rijksuniversiteit Groningen, ontvangt vandaag (18 november) de Chemistry for the Future Solvay Prize uit handen van Koningin Mathilde van België. De prijs, waaraan een geldbedrag van 300.000 euro is verbonden, is toegekend voor zijn baanbrekende onderzoek op het terrein van moleculaire motoren.

‘Ik ben hier heel blij mee’, reageert Feringa. ‘De prijs is bedoeld voor een persoon die een fundamentele bijdrage heeft geleverd aan de chemie. Als ze dat van je zeggen, is dat natuurlijk zeer eervol. Maar het is ook een grote erkenning voor mijn team en de vele tientallen vaak jonge onderzoekers die al die jaren in mijn laboratorium hebben gewerkt.’

Nobelprijswinnaars in de jury

De prijs is toegekend door een jury van eminente wetenschappers, met onder meer twee winnaars van de Nobelprijs voor chemie. Juryvoorzitter is Håkan Wennerström, voormalig voorzitter van het Zweedse Nobelcomité voor chemie. Zij kiezen een winnaar uit voordrachten die komen van topwetenschappers en wetenschappelijke verenigingen. De prijs gaat naar Feringa vanwege zijn baanbrekende onderzoek naar moleculaire motoren.

Moleculaire auto

In 1999 publiceerde Feringa de eerste, door licht aangedreven moleculaire motor die een volledige rotatie kon volbrengen. Daarna volgden nog vijftig tot zestig nieuwe motoren en in 2011 stond zijn ‘moleculaire auto’, bestaand uit vier motormoleculen, op de cover van het wetenschappelijke tijdschrift Nature.

Verschillende toepassingen

Feringa werkt ook aan verschillende toepassingen. ‘Die zijn nog ver weg, maar we hebben flinke stappen gezet.’ Een moleculaire schakelaar, gebaseerd op het motormolecuul, is bijvoorbeeld ingebouwd in een antibioticum om dit naar believen uit of aan te kunnen schakelen. Daarnaast maakte de groep van Feringa ‘moleculaire molens’, die vast staan op een oppervlak; een nanomolenpark dat roteert als er licht op valt.

Regelmatig nieuwe doorbraak

‘Er zijn inmiddels allerlei groepen bezig met moleculaire schakelaars en motoren’, vertelt Feringa. Maar hij weet nog regelmatig een nieuwe doorbraak te bereiken. In oktober van dit jaar publiceerde hij nog in Nature Chemistry over de eerste niet-symmetrische moleculaire motor, die als een as met twee wielen functioneert.

Naast moleculaire motoren werkt Feringa ook aan katalysatoren, die er voor zorgen dat chemische reacties op een milieuvriendelijker manier kunnen plaatsvinden. En hij bouwt ‘slimme geneesmiddelen’, zoals het schakelbare antibioticum.

Solvay Prize voor de tweede keer uitgereikt

Het is de tweede keer dat de Chemistry for the Future Solvay Prize is toegekend. Het Belgische chemiebedrijf Solvay creëerde de prijs in 2013 ter gelegenheid van zijn oprichting 150 jaar geleden door Ernest Solvay, die gepassioneerd was door de wetenschap als bijdrage aan de vooruitgang van de mensheid. De eerste prijs ging naar Peter G. Schultz, professor bij het Scripps Research Institute in California, en Director van het California Institute for Biomedical Research, voor onderzoek op het snijvlak van biologie en chemie. Schultz pioniert met een kunstmatige genetische code waarmee nieuwe aminozuren zijn in te bouwen in eiwitten.

Lange traditie

Solvay als bedrijf en de familie Solvay, als belangrijke aandeelhouder, kennen een lange traditie in sponsoring van fundamenteel onderzoek. Al ruim een eeuw vinden er tweejaarlijkse Solvay Conferenties plaats op het terrein van natuurkunde en scheikunde, waar topwetenschappers, waaronder Nobelprijswinnaars, op uitnodiging over een specifiek thema spreken. Feringa woonde in 2007 een Solvay Conferentie over supramoleculaire chemie en moleculaire motoren bij, en zal er in 2016 weer bij zijn wanneer katalyse op het programma staat.

Meer informatie

Informatie over Ben Feringa is te vinden op de site van de RUG

Over Ben Feringa

Ben Feringa (1951) is sinds 1988 hoogleraar Organische Chemie aan de RUG. Zijn onderzoek heeft tal van toppublicaties opgeleverd. Hij ontving in 2004 de Spinozapremie, de hoogste wetenschappelijke prijs in Nederland. In 2008 werd hij door de KNAW benoemd tot ‘Akademiehoogleraar’.

Feringa's onderzoek is erkend met tal van prijzen, waaronder de Koerber European Science Award (2003), de Prelog gouden medaille (2005), de Norrish Award van de ACS (2007), de Paracelsus medaille (2008 ), de Chirality medaille (2009), het RSC Organische Stereochemie Award (2011), de Duitse Humboldt Award (2012), de Grand Prix Scientifique Cino del Duca (Franse Academie 2012), de Marie Curie-medaille (2013) en de Japanse Nagoya Gold Medal (2013).

Zijn onderzoek omvat stereochemie, organische synthese, asymmetrische katalyse, photopharma, moleculaire schakelaars en motoren, zelf-assemblage en moleculaire nanosystemen.