Fedde Schurer: een doorbraakfiguur

Fedde Schurer (1898-1968) schreef geschiedenis als onderwijzer, politicus, dichter en hoofdredacteur van de Friese Koerier. Hij maakte landelijk naam binnen de PvdA en streed voor de gelijkberechtiging van de Friese taal. De veelzijdige Schurer is daarom te beschouwen als één van de meest charismatische leiders die de Friese beweging heeft gekend. Dat concludeert Johanneke Liemburg in haar biografie over Fedde Schurer. Liemburg promoveert 25 maart 2010 aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Volgens Liemburg was Fedde Schurer een markante persoon die veel maatschappelijke discussies heeft aangezwengeld. Liemburg nam het gehele archief van Schurer onder de loep en verdiepte zich in de memoires van mensen die hem nog persoonlijk hebben gekend.

Scheiding religie en politiek

Schurer was onderwijzer op een gereformeerde school in Lemmer. In 1929 werd hij actief voor de Christelijk-Democratische Unie. De antimilitaristische opvattingen van de CDU strookten volgens het schoolbestuur en de kerkenraad niet met de bijbel. Schurer wilde echter geen afstand doen van het pacifisme. Hij kreeg ontslag en verliet de gereformeerde kerk. Dit conflict kreeg landelijke aandacht. ‘Voor maatschappelijke vooruitgang was het volgens Schurer nodig om religie en politiek van elkaar los te koppelen’, aldus Liemburg. ‘Je geloof moest niet je politieke voorkeur bepalen.’ Bij de oprichting van de PvdA werd hij meteen lid. Van 1956-1963 zette Schurer zich als Tweede Kamerlid in voor ‘de doorbraak’. Hij onderscheidde zich opnieuw met een pacifistisch minderheidsstandpunt.

Aandeel in Kneppelfreed overschat

In de jaren vijftig kon het Fries in veel officiële domeinen worden gebruikt, maar tot grote ergernis van Schurer niet in de rechtbank. Hij schreef een provocerend artikel over de ‘kinderachtige, beledigende en treiterende rechter’ die deed alsof hij het Fries niet verstond. Schurer moest daarop voorkomen. De rechtzaal bleek te klein voor het publiek en een knokpartij tussen burgers en politie was het gevolg. De Friese kwestie werd in de ministerraad besproken en leverde uiteindelijk meer rechten op voor het Fries. Liemburg: ‘Het succes van Kneppelfreed (Knuppelvrijdag) wordt vaak aan Schurer toegeschreven. Die gebeurtenis is hem echter overkomen, maar hij heeft hem maximaal benut. Niet zozeer door Schurers optreden, maar door gewelddadige politiemannen is de situatie in 1951 geëscaleerd.’

Taalstrijd

Schurer heeft zijn leven lang gestreden voor gelijkberechtiging van de Friese taal. Hij vertaalde in de oorlog alle psalmen in het Fries om de taal ook in de kerk een gelijkwaardige plaats te kunnen geven. Liemburg: ‘Na de Tweede Wereldoorlog waren er voldoende rechten voor de Friese taal vastgelegd waarop men zich kon beroepen. Het fundament was gelegd. Schurer vond dat de Friezen nu zelf voor de bouwwerken moesten zorgen. Hij schreef in 1946 het artikel ‘De bining forbritsen’ (‘De binding verbroken’). Hij vond het tijd dat het Fries zich los van de Friese beweging verder ging ontwikkelen.’ Volgens Liemburg toonden de Friezen na de oorlog veel interesse in de eigen regio en taal, maar was dat slechts een tijdelijke tendens.

Dichter met charisma

Fedde Schurer was een veelzijdige en charismatische man. Toch ziet Liemburg hem vooral als dichter. ‘Hij bezat het talent om de schoonheid van de Friese taal op een prachtige en lenige manier te verwoorden. Zijn verzen worden tot op de dag van vandaag voorgedragen. Ook vertalingen van zijn hand zijn van goede kwaliteit.’ Schurer wilde laten zien dat er in Friesland een serieuze literatuur bestond, gelijkwaardig aan de Nederlandse.

Curriculum vitae

Johanneke Liemburg (Terwispel, 1952) studeerde politieke wetenschappen aan de UvA. Ze promoveert aan de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap van de Rijksuniversiteit Groningen. Promotor is prof.dr. Y. Kuiper. De titel van het proefschrift luidt: Fedde Schurer (1898-1968). Biografie van een Friese koerier. Een handelseditie verschijnt 25 maart bij de Friese Pers Boekerij te Leeuwarden (ISBN 9789033008689). Liemburg is burgemeester van de gemeente Littenseradiel.

Noot voor de pers

Contact: Johanneke Liemburg, tel. 0515-334408 (secretariaat gemeente)

Naar aanleiding van de verschijning van het proefschrift, vindt op zaterdag 27 maart van 13.30-16.30 uur het symposium ‘Fedde Schurer: Frysk en sosjaal’ plaats in Tresoar te Leeuwarden.