Ubbo Emmius (1547-1625)

Ubbo Emmius werd in 1547 geboren in het Duitse vissersdorp Greetsiel, in Oost-Friesland. Zijn vader was daar Luthers predikant. Van zijn negende tot achttiende jaar bezocht hij de Latijnse school, eerst in Emden en later in Bremen en Norden. Toen zijn vader stierf, stopte hij met zijn studie en keerde terug naar Greetsiel. In 1576 vertrok Ubbo naar Genève om les te nemen bij Calvijns opvolger, Theodorus Beza. Hij werd aldus beïnvloed door het Calvinistisch gedachtegoed.

In 1579 keerde hij terug naar Oost-Friesland, waar hij de functie van rector van de Latijnse school in Norden aanvaardde. Hoewel hij de school tot bloei wist te brengen, werd hij in 1587 uit zijn functie ontheven, vanwege zijn Calvinistische opvattingen. In 1588 bood de Calvinistische graaf Johan hem het rectorschap aan van de Latijnse school in Leer.

In Leer kwam Emmius in contact met vooraanstaande Groningers die daarheen waren gevlucht na het 'Verraad van Rennenberg', dat Groningen weer in handen van de Spanjaarden had gebracht. Toen het stadsbestuur zich in 1594 overgaf aan het leger van Prins Maurits, kwam daarmee een einde aan het Spaanse bestuur. De protestantse vluchtelingen konden terugkeren naar Groningen en zij verzochten hun vriend Ubbo om rector te worden van de oude Sint Maarten school. Hij aanvaardde deze functie in 1595.

Het provinciale bestuur zag het hoger onderwijs als een middel tot intellectuele en bestuurlijke onafhankelijkheid van de provincie. In 1612 besloot men een 'Illustere school', de voorloper van de universiteit, op te richten. Ubbo Emmius nam de organisatie op zich. De nieuwe Academie werd in 1614 geopend. Emmius werd professor Grieks en geschiedenis, alsook de eerste rector.

Emmius wijdde een groot deel van zijn leven aan een geschiedschrijving van Friesland. Zijn 'Rerum Frisicarum historiae' verscheen in  60 delen van 1592 tot 1616. In 1592 liet hij ook een kaart van Oost-Friesland maken, waarvoor hij zelf alle metingen had verricht. Deze kaart lag aan de basis van alle latere cartografische afbeeldingen van het gebied, totaan het begin van de negentiende eeuw.

Ubbo Emmius stierf op 9 December 1625. Zijn grafsteen, te zien in de hal van het academiegebouw, is gerestaureerd en draagt de tekst: "Voor de onsterfelijke nagedachtenis aan de vermaarde en vrome grijsaard Ubbo Emmius, een Fries uit Greetseil, eerste rector van de academie, theoloog der zuivere leer, uitnemend filoloog, volmaakt geschiedschrijver."

Film en audio-interview over Ubbo Emmius

In een korte film en een uitgebreid audio-interview, opgenomen ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van de Rijksuniversiteit Groningen, vertelt Dr. Zweder von Martels over de eerste rector van de Groningse Academie: Ubbo Emmius.