Johann Bernoulli (1667-1748)

Johann Bernoulli werd in 1667 in het Zwitserse Bazel geboren als zoon van een familie, die vanwege de Tachtigjarige Oorlog uit Antwerpen was gevlucht. Zijn vader had hem voorbestemd mee te helpen in de specerijhandel van de familie, maar Johann had meer aandacht voor de wetenschap. Hij gaat in Bazel medicijnen studeren, maar zijn hart blijkt toch vooral te liggen bij de wiskunde. Zijn dertien jaar oudere broer Jakob is op dat moment hoogleraar wiskunde in Bazel en deze onderwijst zijn jongere broer in het vak.

In 1684 had de geleerde Gottfried Wilhelm Leibnitz (1646-1716) in zijn beroemde artikel Nova Methodus Pro Maximis et Minimis de grondslagen gelegd voor de nieuwe wiskunde, de differentiaal- en integraalrekening. Het artikel was door Leibnitz opzettelijk onduidelijk gehouden om zo zijn voorsprong op de concurrentie te behouden, want ook Isaac Newton in Engeland had al iets dergelijks uitgedacht. In Bazel zijn het Jakob en Johann Bernoulli die als eersten de grote betekenis van de nieuwe methode onderkennen en ze slagen erin het artikel van Leibnitz te doorgronden. Daarmee was de eerste doorbraak van de differentiaal-en integraalrekening een feit.

In Groningen was ondertussen de leerstoel wiskunde al enige tijd vacant en in 1695 vraagt de universiteit Bernoulli dit hoogleraarschap te bekleden. Bernoulli neemt het aanbod aan en vertrekt met zijn gezin richting Groningen.

Tijdens zijn hoogleraarschap in Groningen vond Bernoulli de oplossing van het Brachystochrone probleem: wat is de vorm van de snelste glijbaan als het begin- en eindpunt daarvan vastliggen?

Met behulp van de differentiaal- en integraalrekening kreeg Bernoulli de oplossing, namelijk de cycloïde. Dat is een kromme lijn die ontstaat door de beweging van een vast punt op een wiel dat rolt langs een lijn. Hij publiceerde zijn oplossing in 1697. Deze maakte grote indruk en is een belangrijke triomf geweest voor de ‘nova methodus’.

In 1705 besluit Johann terug te keren naar Bazel en wanneer zijn broer Jakob overlijdt en de leerstoel wiskunde vacant komt, staat zijn besluit vast. Johann wordt in zijn plaats benoemd. Hij sterft op 1 januari 1748.