Anderhalve eeuw Zwols. Vocaalveranderingsprocessen in de periode 1838-1972

Promotie: mw. P.C.G.M. Bloemhoff-de Bruijn, 14.30 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Anderhalve eeuw Zwols. Vocaalveranderingsprocessen in de periode 1838-1972

Promotor(s): prof.dr. H.W.H. Niebaum

Faculteit: Letteren

Vocaalveranderingen in de stadstaal van Zwolle

Centraal in het onderzoek van Philomène Bloemhoff-de Bruijn staan de vocaalveranderingen die zich gedurende een periode van 150 jaar hebben voltrokken binnen de taal van de stad Zwolle. Het onderzoek is uitgevoerd op basis van 19^e-eeuwse publicaties in deze stadstaal. Zij vergeleek die taal met het modern gesproken Zwols. Er blijken in die periode veel vocaalveranderingen te zijn opgetreden. Enkele vocaalwijzingen hebben al in de loop van de 19e eeuw plaatsgevonden en kunnen zelfs vrij nauwkeurig gedateerd worden, bijv. de ontwikkeling waarbij zeen tot zien werd, neet tot niet, en waor ‘waar’ en jaor ‘jaar’ tot wöör, jöör.

In het proefschrift komen eerst aan de orde de overige wijzigingen die werden gevonden: woorden en uitdrukkingen raakten verouderd, bepaalde woordvormen verdwenen en betekenissen veranderden. Opvallend zijn de wijzigingen binnen het systeem van de persoonlijke en bezittelijke voornaamwoorden. Achtereenvolgens worden acht gesignaleerde vocaalveranderingen besproken. Daarna worden de wijzigingen van eenzelfde aard bijeengevoegd en nader bestudeerd.

Ten slotte volgen de conclusies: de vocaalveranderingen blijken in principe allemaal natuurlijke en regelmatige processen. Sommige natuurlijke processen blijken enigermate beïnvloed door de standaardtaal, maar deze heeft de klankveranderingen nooit veroorzaakt. De verschillende processen hebben elkaar niet of nauwelijks beïnvloed of teweeggebracht. De niet voltooide klankontwikkelingen verspreiden zich op lexicaal diffuse wijze. Er is geen positieve correlatie tussen de frequentie van de woorden en het participeren in de verandering. Frequente woorden blijven juist aanwijsbaar achter in enkele nog niet voltooide klankveranderingen.

Philomène Bloemhoff-de Bruijn (Zwolle, 1953) studerde Nederlandse taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij promoveert aan de Faculteit der Letteren. Bloemhoff-de Bruijn is projectleider streektaal bij de IJsselacademie.