Belang mosselbanken in de Waddenzee veel groter dan vermoed

Mosselen en Japanse oesters zijn belangrijk voor de biodiversiteit in de Waddenzee, als voedselbron, maar ook omdat ze een leefomgeving creëren voor veel andere soorten. In een studie die onlangs online verscheen in het internationale wetenschappelijke tijdschrift Ecosystems laten onderzoekers van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (NIOZ) en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) zien dat de invloed van droogvallende mossel- en oesterbanken op hun omgeving vele malen groter kan zijn dan hun eigenlijke omvang suggereert.

Mosselen en Japanse oesters hebben een sterke invloed op hun omgeving en worden daarom ook wel ‘biobouwers’ genoemd. In de Waddenzee zorgen ze voor een vaste ondergrond op een anders zandige bodem. Daarnaast filteren ze het water waarbij ze gegeten en ongegeten deeltjes uitscheiden – een soort slibbige mosselpoep die in de omgeving van de mosselen op de zandbodem terecht komt. Als biobouwers creëren ze niet alleen geschikte leefomstandigheden voor zichzelf, maar ook voor andere soorten. Op en tussen de mosselen en oesters groeien veel planten en dieren, zoals zeewieren, slakjes, visjes en garnalen, die vervolgens weer door grotere vissen of wadvogels worden gegeten.

Mosselpoep

Op het droogvallende wad onder Schiermonnikoog hebben wetenschappers van WaddenEngine - een gezamenlijk project van RUG en NIOZ - het gebied op en rond gemengde mossel- en oesterbanken onderzocht. Bodemmetingen lieten zien dat het percentage slib (de mosselpoep) volgens verwachting erg hoog was in en direct rond de banken, maar ook dat het slib zelfs tot op 200 meter van de banken nog meetbaar was, dankzij de stroming van het water.

In deze mosselpoep vonden de onderzoekers veel meer soorten dan in het zand en hoge aantallen van soorten als kokkels, kokerwormen en zeeduizendpoten. Veel soorten bleken belangrijk voedsel voor wadvogels.

Observatietorens

Daarom brachten de onderzoekers ook de verspreiding van een aantal, bij laag water jagende, vogelsoorten in kaart. Zij deden dit op een bijzondere manier:

Vanaf twee (vier meter) hoge observatietorens en met een speciaal ontwikkeld meetinstrument konden de posities van alle vogels op het wad nauwkeurig worden ingemeten. Hieruit bleek dat scholeksters niet alleen op de banken naar eten zoeken (mosselen zijn een belangrijk onderdeel van hun dieet), maar dat ze vooral ook in het slibrijke gebied rond de banken jagen. Daarnaast bleken deze gebieden veel wulpen en rosse grutto’s aan te trekken die daar zoeken naar krabbetjes en wormen. De aanwezigheid van een mossel- of oesterbank beïnvloedt dus niet alleen lokaal de voedselketen, maar tot in zijn verre omgeving.

Behoud

Mosselen en oesters bedekken maar een klein oppervlak van de Waddenzee (1 tot 5%), maar door de uitstralingseffecten hebben deze biobouwers een veel groter ecologisch belang dan men zou verwachten op basis van hun omvang alleen. Het is daarom erg belangrijk om deze soorten te behouden en er voor te zorgen dat ze terug kunnen keren op plaatsen waar ze zijn verdwenen.

Noot voor de redactie

-        Meer informatie: Els van der Zee, NIOZ en RUG, tel. 06-14277054, els.van.der.zee nioz.nl of Tjisse van der Heide, RUG, tel. 050-363 6133, t.van.der.heide rug.nl

-        Spatially Extended Habitat Modification by Intertidal Reef-Building Bivalves has Implications for Consumer-Resource Interactions, Els M. van der Zee, Tjisse van der Heide, Serena Donadi, Johan S. Eklöf and Britas Klemens Eriksson, Han Olff, Henk W. van der Veer and Theunis Piersma. Ecosystems, Online First™, 5 April 2012.

-        Links over gerelateerde onderzoeken: Waddensleutels, Mega-kokkelverhuizing; Tropisch zusje van de Waddenzee.