Affectieve muziekspeler is perfecte DJ

Een huidsensor die je fysiologie meet in combinatie met software die de weg kent in de muziekbibliotheek. Dat samen levert een apparaat op dat de stemming van de gebruiker precies in de richting van de stemming kan sturen waar hij of zij in wil verkeren. Een en ander is het resultaat van onderzoek van Marjolein van der Zwaag, die hierop 26 april promoveert aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij ontwikkelde deze ‘affectieve muziekspeler’ op grond van onderzoek naar de samenhang van muziek en stemming, onder meer bij autobestuurders. Zo’n speler zou bijvoorbeeld kunnen leiden tot minder agressief rijgedrag.

Muziek is een ideale manier om in een bepaalde stemming te komen, of dat nu boos, of energiek, sentimenteel of ontspannen moet zijn. Luisteren naar de radio helpt dan maar half. Want hoe zorgvuldig de nummers van een muziekzender ook zijn uitgezocht, er komt om de paar liedjes altijd wel een nummer langs dat een domper is op die stemming. Niet voor niets zetten mensen net zo lief hun CD’s op, of kiezen ze muziek van hun eigen I-pod. ‘Probleem is alleen dat die collecties vaak zo uitgebreid zijn dat mensen er zelf nauwelijks de weg in kennen’ zegt van der Zwaag: ‘Voor hen is het echt zoeken en nadenken welk liedje mooi aansluit op het vorige, om in een bepaalde stemming te komen. Dat lukt misschien voor een paar platen, maar niet uren achtereen.’

Jantje Smit

Van der Zwaag onderzocht aan de hand van een tweetal fysiologische variabelen het effect dat muziek op onze gemoedstoestand heeft: de huidtemperatuur en de huidweerstand, de mate van elektrische geleiding van de huid welke varieert met het vochtgehalte. De eerste zegt waarschijnlijk iets over hoe positief de luisteraar is, de tweede over hoe energiek hij is. Van der Zwaag: ‘Ik definieer elke stemming vervolgens in termen van deze twee variabelen. Dat is natuurlijk een versimpeling, maar je kunt alle emoties wel een plaats geven in dat assenkruis. Als het beluisteren van Jantje Smit de huidtemperatuur doet toenemen en de huid ook vochtiger maakt betekent het dat de luisteraar energieker en waarschijnlijk positiever, ofwel vrolijker wordt.”

Polshorloge

Huidtemperatuur en huidweerstand zijn allebei heel goed te meten met een sensor, bijvoorbeeld aan een polshorloge. Zo krijgt de ‘affectieve muziekspeler’ informatie over de stemming van de luisteraar en is het apparaat compleet. Essentieel eraan is, dat hij doet wat de gebruiker bestelt. Als hij somber is en dat ook wil blijven, krijgt hij zonder dat hij iets hoeft uit te zoeken een mooie mix van muziek die zijn huidweerstand en waarschijnlijk zijn huidtemperatuur omlaag brengt. Dat betekent wel wat huiswerk voor de luisteraar, zegt van der Zwaag: ‘Het systeem weet eerst nog niet wat dat liedje met jou zal doen. Het apparaat kan dan een initiële positiviteits- en energiewaarde geven aan het nummer, aan de hand van muziekkarakteristieken zoals tempo. Een andere optie is dat de luisteraar aan de nummers die hij in zijn muziekspeler invoert, startwaarden meegeeft: Hoe positief en hoe energiek wordt hij ervan. Het aardige is dat die waarden kunnen verschuiven. Als het effect van een vrolijk liedje uitgewerkt raakt, omdat je het te vaak hoort, registreert het apparaat dat aan de hand van je fysiologische reacties. De voorspelling die het apparaat maakt over in welke richting een nummer jouw fysiologie, dus stemming, zal sturen wordt bijgewerkt elke keer na het luisteren van het nummer.’

Automobilist

Speciale aandacht in het onderzoek krijgt de automobilist, die immers geen CD-rek tegen de muur heeft en ook niet voortdurend in zijn I-pod kan kijken. Van der Zwaag heeft een prototype van het apparaat ook op automobilisten getest en die blijken inderdaad in een rustige stemming te kunnen komen als ze maar de juiste stemming ‘bestellen’. Daarbij ging Van der Zwaag uit van wat de automobilisten zelf aangaven rustgevende of enerverende muziek te vinden: ‘Er was wel eerder onderzoek naar gedaan, maar dan bepaalden de onderzoekers welke muziek vrolijk was. Daardoor waren de resultaten minder eenduidig dan nu: muziek kan voor een langere periode de stemming in de gewenste richting duwen. Dat kan misschien veel ongelukken, maar ook stress achter het stuur voorkomen.’

Prototype

Van der Zwaag deed haar onderzoek in dienst van het Brain, Body, and Behavior department van Philips Research in Eindhoven. Dat heeft wel veel interesse in haar bevindingen, maar momenteel nog geen concrete plannen om het apparaat zelf in ontwikkeling te nemen. De resultaten uit haar onderzoek zijn overigens breder toepasbaar, bijvoorbeeld om mensen met muziek kalmer te maken bij een medisch onderzoek.

Curriculum Vitae

Marjolein van der Zwaag (Sneek, 1984) studeerde kunstmatige intelligentie in Nijmegen en werkt sinds 2008 bij Philips Research in Eindhoven. De titel van het proefschrift is 'Music directs your mood'. Ze promoveert in de Gedrags- en Maatschappijwetenschappen bij prof.dr. K.A. Brookhuis. Copromotors zijn dr. J.H.D.M. Westerink, dr. D. de Waard en dr. L.J.M. Mulder.

Noot voor de redactie

Contact: Marjolein van der Zwaag, tel. 040-2748372, e-mail: mvanderzwaag gmail.com